Winnaar Rookvrije Generatie Award Fryslân 2023

Leonie Ballner (student Master Content & Media Strategy) en Dr. Bianca Harms (lector Transformational Media) van NHL Stenden in Leeuwarden namen de Rookvrije Generatie Award Fryslân in ontvangst voor het beste Friese initiatief dat bijdraagt aan een rookvrije generatie in 2023. Jantsje Heeringa en Akke Hofstee, programmaleiders van Rookvrije Generatie Fryslân, brachten 12 juli 2023 het goede nieuws, de award en een cheque van € 500 die te besteden is aan een gezonde leefomgeving.

Het lectoraat Transformational Media heeft samen met studenten Natalia Tarkowska, Leonie Ballner en Celina Dalebout van de master Content & Media Strategy van NHL Stenden Hogeschool bijgedragen aan de ontwikkeling en uitvoering van de landelijke anti-vapingcampagne van #artsenslaanalarm en WeFilm. In opdracht van het lectoraat hebben de studenten onderzocht hoe vapegedrag onder jongeren in Nederland kan worden ontmoedigd met de inzet van media. Op basis van de onderzoeksresultaten ontwikkelden de studenten prototypes voor een campagneboodschap die als inspiratie diende voor de uiteindelijke campagne op TikTok. Natalia, Célina en Leonie waren uitgenodigd voor de brainstormsessie van WeFilm en hebben actief meegewerkt aan de uitvoering van de campagne.

Wat dit project innovatief maakt, is de unieke aanpak: de mensen die in de video’s worden aangesproken, waren niet de jonge vapers, maar de TikTok-influencers die vapen promoten in hun content. De campagne ging op 21 maart van start en bleek zeer succesvol. De 35 video’s die op TikTok werden geplaatst genereerden in totaal 1,3 miljoen views. In slechts twee weken tijd kreeg het account 8.000 volgers en bijna 100.000 likes. Bovendien was de algemene ontvangst van de campagne overwegend positief met veel gebruikers die de boodschap steunden en de artsen die deze vertegenwoordigden. Meer dan de helft van de makers die in de campagne werden aangesproken, heeft de video’s verwijderd waarin ze vapes lieten zien en enkele anderen toonden hun steun voor de zaak.

Wij feliciteren Natalia, Célina, Leonie en NHL Stenden van harte met het behaalde resultaat en bedanken hen én de andere genomineerden hartelijk voor deelname en inzet! Het is fantastisch om te zien dat velen in Fryslân al enthousiast bezig zijn met rookvrije omgevingen.

We hopen dat de initiatieven van de genomineerden ook dit jaar anderen zullen inspireren om ook aan de slag te gaan. Iedereen kan namelijk iets doen en dat laten we op deze manier zien. Het uiteindelijke doel is natuurlijk opgroeiende kinderen beschermen tegen de schadelijke gevolgen van (mee)roken en voorkomen dat kinderen op termijn gaan roken. Samen op weg naar een rookvrij Fryslân!

Het doel van de Rookvrije Generatie Award is om iedereen die in Fryslân enthousiast bezig is met het organiseren en het creëren van rookvrije omgevingen in het zonnetje te zetten. Door mooie voorbeelden onder de aandacht te brengen raken anderen geïnspireerd om ook mee te helpen aan een Rookvrije Generatie. Iedereen kan iets doen en dat laten we op deze manier zien. Het uiteindelijke doel is natuurlijk om opgroeiende kinderen te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van (mee)roken en te voorkomen dat kinderen op termijn gaan roken.

• Jouke Douwe de Vries, wethouder van gemeente Noard-East Fryslân en voorzitter van het bestuurlijk platform van de Friese Preventieaanpak;
• Paul Caubo, projectmedewerker van de landelijke Gezondheidsfondsen voor Rookvrij;
• Jantsje Heeringa, programmaleider Rookvrije Generatie Fryslân en arts Maatschappij en Gezondheid/MPH

1. Gemeente Smallingerland die alle 256 speeltuinen en speelvelden rookvrij heeft gemaakt;
2. GGZ Friesland die hun afdeling High & Intensive Care rookvrij heeft gemaakt;
3. Restaurant ’t Koaikershuus in Buren, Ameland die rookvrije terrassen heeft gecreëerd;
4. Studenten MCMS van NHL Stenden voor hun ontwerp van de anti-vape-campagne van ArtsenSlaanAlarm;
5. Team FRL Súdwest-Fryslân voor hun commercial over rookvrij sporten;
6. Zwembad Mounewetter in Witmarsum waarbij het hele zwembadterrein rookvrij is.

• Het initiatief of de persoon heeft impactvolle stappen gezet voor de beweging ‘op weg naar een Rookvrije Generatie’;
• Het terrein van de locatie is/wordt op zeer korte termijn gedeeltelijk of geheel rookvrij;
• Het initiatief is een goed voorbeeld om anderen te stimuleren om aan de slag te gaan met rookvrij;
• Het initiatief draag bij aan de kans om de beweging ‘op weg naar een Rookvrije Generatie’ te vergroten, het uitreiken van de Award aan een partij kan hier wellicht aan bijdragen om een groter bereik te creëren;
• Het verhaal van de initiatiefnemer: inspireert het anderen om ook aan de slag te gaan met rookvrij?;
• De rol van degene achter het initiatief, is het iemand met veel invloed en/of een groot netwerk waardoor het thema rookvrij verder verspreid wordt?
  En/of is het een omgeving of locatie die belangrijk is voor de regio en daarom juist extra positieve aandacht verdient?;
• De mate waarop er op een inspirerende manier  zichtbaarheid gegeven is aan de Rookvrije Generatie zoals video’s, posters etc.

Gemeente Smallingerland
Voorbeeldfunctie voor andere gemeenten, niet wachten tot beleid verplicht is, pro-actief. Ook richting de sportverenigingen in de gemeente. Speeltuinen zijn omgevingen gericht op kinderen, hiermee dus een belangrijke bijdrage aan de Rookvrije Generatie. Wel kort stukje tekst aangeleverd om het initiatief te omschrijven en één foto met speeltuin met bord van rookvrij. En: met het plaatsen van borden alleen ben je er niet als gemeente. Het gaat om de achterliggende gedachte achter die borden, het belang van een rookvrije omgeving voor kinderen. In hoeverre zijn inwoners/gebruikers van de speeltuin hierin meegenomen en wordt er gehandhaafd/worden mensen aangesproken die er wel roken? En net als met de rookvrije schoolpleinen: het gaat erom dat kinderen zo min mogelijk geconfronteerd worden met roken. Wanneer men net buiten het terrein rookt in het zicht van kinderen, schiet je daarmee alsnog het doel voorbij.

GGZ Friesland-High & Intensive Care Leeuwarden
Ook hier een pro-actieve houding, niet wachten tot het landelijke beleid ingaat, maar eerder de stap nemen ook met het oog op het bevorderen van de gezondheid van de cliënten. Voortrekkersrol in Nederland, in die zin een landelijk voorbeeld dat navolging verdient door andere zorginstellingen met een meer dan gemiddeld rokende cliëntenpopulatie. Lastige doelgroep die over het algemeen vaker en ernstiger verslaafd is aan roken, daarom des te meer lof om deze stap toch te nemen, ondanks angst voor toename agressie bij cliënten. In het najaar van 2022 gestart en nu al positieve effecten te merken op de gezondheid van cliënten: beter slapen, minder nachtelijke onrust, cliënten vaker naar buiten (om te roken?), afname aantal dagelijks gerookte sigaretten bij cliënten en ook minder verleiding voor niet-rokende cliënten en ex-rokers onder de cliënten. Ook medicatiegebruik kan in bepaalde gevallen omlaag, ook dat is gunstig. Bekend is dat roken bepaalde medicatie waaronder veel psychofarmaca sneller doet afbreken. Dit zijn dus allemaal positieve gezondheidseffecten van het ingestelde beleid. Positief en helder omschreven, leuke en enthousiaste teamfoto. Wel selecte doelgroep en daardoor wellicht wat minder algehele impact ten aanzien van de Rookvrije Generatie.

Restaurant ’t Koaikershuus, Ameland
Mooi, persoonlijk verhaal. Uitbaters willen eigen kinderen en personeel ook zo min mogelijk met roken in aanraking laten komen en een stukje bewustwording onder de gasten creëren. Duidelijk over dat niet-roken de norm is in feite. En men merkt al dat de rookvrije terrassen steeds voller beginnen te worden! Voorbeeldfunctie voor andere terrassen op de Waddeneilanden. De juryleden nuttigen zelf ook niet graag een consumptie op een terras waar gerookt wordt, dat bederft toch de eetlust. Landelijk zien we wel steeds vaker dergelijke initiatieven, op landelijk gebied is het niet echt vernieuwend, lokaal wel. De omgeving van ’t Koaikershuus zet, doordat het midden in een natuurgebied ligt, al niet echt aan tot roken. Wel wordt ook het brandgevaar van roken in een dergelijke omgeving onderkend, iets wat gezien de klimaatverandering in de toekomst nog wel vaker zal spelen, zeker op de Waddeneilanden. Om rokers toch nog een plek te bieden en niet in het natuurgebied te laten roken, wordt nog een van de drie terrassen als escape aangehouden. Het bereik en de impact ten aanzien van het bereiken van een Rookvrije Generatie ziet de jury als iets kleiner.

Studenten Master Content en Media Strategy van NHL Stenden
De opdracht ontstond vanuit een vraag aan het opleidingsinstituut. De vraag was: hoe kan vapegedrag worden ontmoedigd met inzet van media? Natalia, Célina en Leonie hebben prototypes ontwikkeld voor een campagneboodschap die als inspiratie voor de uiteindelijke landelijke Tiktokcampagne van #artsenslaanalarm diende. Positief is dat hierin niet de vapers maar influers, die het vapen promoten, worden aangesproken. Ze werden hierin door artsen bewust gemaakt van de invloed die vapen heeft op de gezondheid van hun vele volgers, ze werden aangesproken op hun verantwoordelijkheid. De campagne is erg succesvol geworden, 1,3 miljoen views en talrijke likes en volgers, waarmee een groot bereik is gerealiseerd. Meer dan de helft van de influencers heeft de video’s met vape-promotie verwijderd en enkele anderen toonden steun voor deze zaak. Volgens de vakjury heeft dit een grote impact op het bereiken van een Rookvrije Generatie omdat dit zich specifiek richt op de jeugd en vapen vaak leidt tot een nicotineverslaving en als opstap voor roken dient. Vapen brengt momenteel een groot gezondheidsrisico voor jeugdigen met zich mee. Mooi dat ze via hun eigen social media-kanalen de boodschap onder ogen krijgen. In onze ogen een geslaagde aanpak, die als goed voorbeeld dient om ook de jongere generatie te bereiken.

Team FRL Súdwest-Fryslân (SWF)
Ook hier een pro-actieve aanpak om alle sportaccommodaties rookvrij te krijgen voordat het wettelijk moet. Positieve oproep met een leuk, aansprekend filmpje. Groot lokaal bereik en zet aan tot nadenken over de slechte combinatie tussen roken en sporten. Ook leuk dat het fierljeppen in beeld wordt gebracht, SWF is wellicht ook de gemeente met de meeste fierljepaccommodaties en er zijn, voor zover ons bekend, nog geen rookvrije fierljepverenigingen (niet op de landelijke kaart met rookvrije sportverenigingen). Landelijk gezien zijn er al veel rookvrije sportverenigingen en sportterreinen, in die zin is het niet heel vernieuwend. Wel mooi is de lokale aanpak. Het heeft zeker een positieve impact ten aanzien van de Rookvrije Generatie.

Zwembad Mounewetter, Witmarsum
Buitenzwembaden zijn terreinen waar zomers veel kinderen gebruik van maken. Men maakt goed duidelijk dat bij recreëren en sporten frisse lucht hoort. Het is een mooi zwembad met een regiofunctie, wat het bereik van de maatregel vergroot. Ook staat het duidelijk vermeld op de website, dat is een groot pluspunt. Op landelijk gebied zien we vaker dergelijke initiatieven, het is een afgebakend terrein waar dit beleid makkelijker door te voeren en te handhaven is. Het aangeleverde stukje tekst is erg kort, vergezeld van een foto. Hier valt zeker nog meer uit te halen.

1^e plaats - Studentenmaster MCMS van NHL Stenden: 17 punten
2^e plaats - GGZ Friesland, High & Intensive care: 14 punten
3^e plaats - Team FRL Súdwest-Fryslân: 13 punten
4^e plaats - Restaurant ’t Koaikershuus, Ameland: 8 punten
5^e plaats: Gemeente Smallingerland: 6 punten
6^e plaats - Zwembad Mounewetter, Witmarsum: 5 punten